Kuća u Muzeju "Staro selo" Sirogojno 1

Dinarska brvnara preneta iz sela Alin Potok u Muzej na otvorenom „Staro selo“ u Sirogojnu datira iz druge polovine 19. veka i najbolji je predstavnik tradicionalnog narodnog neimarstva. Zajedno sa pomoćnim objektima čini karakterističnu zlatiborsku okućnicu. Građena od drveta, strmih je krovova a njenim izgledom dominira kapić koji je i čini posebnom i veoma uočljivom.
Dinarska brvnara, kao jedinstveno graditeljsko rešenje, proučavana je interdisciplinarno kroz arhitekturu,  etnologiju,  antropologiju,  sociologiju sela, estetiku... O njoj su pisali najveći istraživači našeg narodnog neimarsta, pomenimo arhitekte Aleksandra Deroka, Jovana Krunića i Branka Kojića, Zorana Petrovića, Ranka Findrika... Pozicionirano je njeno mesto u sistemu balkanskog i evropskog narodnog graditeljstva. Međutim, koliko god da se otkrije i istraži uvek ostaje još više prostora za nove analize, terenska istraživanja, paralelna upoređivanja na praktičnom i teorijskom nivou. 

Razvojni put i građevinski sklop dinarske brvnare, koja dominira domaćinstvom, kao najveći i najbolje građen objekat već je poznat. Od jednodelnog prostora, pokrivenog slamom ili drvetom, ona se postepeno transformisala u objekat sa dve prostorije od koje je ona sa ognjištem postavljenim u središte prostorije zadržala svoj tradicionalan naziv - kuća,  dok „novija“ nosi ime  - soba.  To ostaje prepoznatljiva podela najvažnijeg životnog prostora unutar domaćinstva,  iako se u kasnijim razvojnim fazama prostor proširuje i deli,  ali se teško može nazvati  razvojnim stadijumom, već pre privremenim i neustaljenim rešenjima.

Danas, kada je dinarska brvnara prerasla u  vizuelni simbol gotovo svi njeni graditeljski/arhitektonski elementi prepoznatljivi su u regiji koja obuhvata teritorije Hercegovine, jugozapadne Srbije, većeg dela Crne Gore, istočne delove Bosne. Međutim postoje i odlike na zlatiborskoj brvnari koji su specifični samo za nju i u ostalim krajevima Dinarske regije se ne pojavljuju.  Reč je, između ostalih specifičnosti, o kapiću, maloj drvenoj konstrukciji  na sljemenu krova prepoznatljivu po kapi i ukrašenom šiljku. Uobičajeni način za odvođene  dima iz unutrašnjosti kuće su badže pozicionirane na bočnim stranama strmog krova od daske, šindre ili daske sa podvlačkom. Sam kapić (ili kube, kako se još naziva) nema funkcionalne odlike,  pa se njegova primena pre treba istraživati u estetskim i socijalnim kategorijama, ili u kretanjima i uticajama graditeljskih ideja jedne regije na drugu. 

Kapić, kakav se gradi na Zlatiboru, postoji i na brvnarama-osaćankama u Šumadiji, ali i na brvnarama u Slavoniji,  Podravini i Vojnoj granici u Baniji, kao i po selima uz reku Unu. Međutim,  ove brnare ne  pripadaju dinarskom tipu kuće. Ranko Findrik objašnjava da bi se kapić na dinarskoj i šumadijskoj brnari mogao povezati i sa starim običajem prihvatanja gosta. To je stara ustanova, čiji se tragovi mogu pronaći još u srpskim srednjovekovnim zakonskim spomenicima. Gosta je obavezno primiti, štititi i odgovarati za njegovu bezbednost. Obaveza koja potiče još od starog slovenskog običajnog prava bila je, kao korisna, prihvaćena i od strane turske vlasti. 

U svakom slučaju, kapić na zlatiborskoj brvnari osobenost je koju treba čuvati, negovati i popularizovati u savremenoj gradnji, kao prenosivu i primenjivu estetsku kategoriju. 

Projekat: Najlepše kuće Zlatibora od XIX veka do danas (2008.)
Autori: dr Nikola Krstović i Radionica KRUG